Ceza Hukuku

Ceza hukuku, suç teşkil eden davranışlarla bu davranışlara ilişkin yaptırımları düzenleyen bir hukuk dalıdır. Diğer bir deyişle, hangi davranışların kabahat olduğu, bu davranışların hangi koşullar altında işlenmesi durumunda ne tür yaptırımların uygulanması gerektiğini belirler. 
Ceza hukuku, kendi içinde maddi anlamda ceza hukuku, şekli anlamda ceza hukuku olmak üzere iki şekilde incelenebilir. Suç ve suça ilişkin yaptırımları düzenleyen maddi anlamda ceza hukukudur. Şekli anlamada ceza hukuku ise ceza muhakemesi hukukunu oluşturur.
Maddi ceza hukuku da kendi içinde ceza hukuku genel hükümler ve ce hukuku özel hükümler olmak üzere ikiye ayrılır.

Toplumsal düzenin devamını sağlayan ve toplumu oluşturan insanların ilişkilerinde esas aldıkları bazı normlar vardır. Terbiye, din, örf, adet kuralları gibi. Bu davranış normlarının gereklerine uygun hareket etmesi gereken ve toplumu oluşturan fertler, aynı zamanda bulundukları toplumun gelişmişlik düzeyini oluşturur.
Hukuk kurallarının görevi toplumsal düzeni sağlamaya yöneliktir. Bu kurallar görevini yapabilmek için devlet gücüne dayanır. Devlet tek başına, toplumsal yaşamın birliğini sağlayamaz. Bunun için ceza hukuk kurallarına ihtiyacı vardır. 
Kamu hukuku içinde yer alan bir bilim dalı olan ceza hukuku, hukuki değerlerin korunması görevini görür. Öngördüğü yaptırımların sadece devlet tüzel kişiliği tarafınca uygulanabilir olması, diğer hukuk disiplinlerine bakılırsa devlet gücünün müdahalesini daha çok mecburi kılar.
Toplumsal yaşamın sulh içinde devam edebilmesini devlet, ceza hukukunun kuralları olmadan tam olarak yerine getiremez. Kabahat teşkil eden fiilleri ve bunlara uygulanacak yaptırımları gösteren disiplin olan ceza hukuku, toplumun bir arada, barış içinde yaşaması için gereklidir. 

Ceza hukukunun kaynakları, doğrudan kaynaklar ve dolaylı kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılır. Bağlayıcılığı olan kaynaklar, doğrudan kaynaklardır. Dolaylı kaynaklar ise doğrudan uygulanan kaynakların içeriğinin anlaşılmasına yardımcı olan ve doğrudan uygulanamayan kaynaklardır. Örnek vermek gerekirse, anayasa, kanun ve uluslararası sözleşmeler doğrudan kaynakken, mahkeme içtihatları ve doktrin dolaylı kaynaktır.
Tüm hukuk dallarında olduğu gibi anayasa ceza hukukunun en temel kaynağını oluşturur. Anayasanın ‘suç ve cezalara ilişkin esaslar’ başlıklı 38. Maddesi ceza hukuku ile önemli düzenlemelere yer verir. Bu madde, suçta ve cezada kanunilik ilkesi, suçsuzluk karinesi, yasak kanıtlar, cezanın şahsiliği, ölüm cezası ve genel müsadere yaptırımı gibi maddelere yer verir. 
Türk ceza kanunun doğrudan kaynaklardan olan milletlerarası sözleşmelere örnek Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi’dir. 

Devlet hukuka dayalı bir sistem oluşturmak durumundadır. Bunu ancak hukuk kuralları vasıtası ile yapabilir. Toplumun sulh ve barış içinde yaşayabilmesini sağlamak, insanların arasındaki ilişkileri düzenleyebilmekten geçer. Hukuk kurallarının başlıca amacı budur. Ceza hukukunun da amacı, diğer hukuk disiplinleri gibi kendi araçları ile bu amaca katkıda bulunmaktır.

Ceza hukukunun temel ilkeleri;

1. Yasallık,
2. Kusursuz ceza olmaz ilkesi,
3. Cezaların şahsiliği ilkesi,
4. Hümanizm ilkesi,
5. Hukuk devleti ilkesi 

Yasallık ilkesi: Hukuka aykırılığın yani suç unsurunun yasayla belirlenmesine yasallık ilkesi denir. Anayasanın 38. Maddesinde ve Türk Ceza Kanununun 2. Maddesinde yasallık ilkesi düzenlenmiştir. Yasallık ilkesinin sonuçları; belirlilik, aleyhe yasanın geçmiş yürümemesi, kıyas yasağı, idarenin düzenleyici işlemleri ile suç oluşturması ve ceza verme yasağı, örf ve adete dayanarak suç oluşturma ve ceza verme yasağı.

Kusursuz Ceza Olmaz İlkesi: Bir davranışın suç olması için kusurlu olması gerekir. Kusursuz ceza olmaz ilkesinin sonuçları;

1. Fail kusursuz hareketi sonucu cezalandırılamaz.
2. Ceza failin kusuruyla orantılı şekilde verilir.
3. Ceza hukuku faili değil eylemi esas alır.

Türk Ceza Kanununun “ceza sorumluluğunun şahsiliği” başlıklı 20. maddesi; “Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz. Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır”  şeklindedir. Bu madde birinin kusurundan dolayı başkasını cezalandırmanın mümkün olmamasını ifade eder. 20. Madde ile sadece suçu işleyen gerçek kişiye ceza yaptırımının uygulanabileceği kabul edilmiştir.

Suç işlediği için ceza alan kişinin yeniden topluma kazandırılmasını amaçlayan ilke hümanizm ilkesidir. Hümanizm ilkesi doğrultusunda insanlık onuruna aykırı hareket ve fiiller kabul edilemez.
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 3. Maddesine göre; cezaya hükmedilirken ve bu cezanın infazı sırasında mahkûmun durumunun gözetilmesini, suç işleyen kişinin yeniden sosyalleştirilip topluma kazandırılmasını amaçlar. Bu nedenle insan haysiyetiyle bağdaşmayan cezaya ya da muameleye tabi tutulamaz.

Anayasanın 2. Maddesinde hukuk devleti; “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.” Maddesi yer alır.Bu madde, ceza hukuku düzenleme ve uygulamalarında eşitliğe ve orantılı olunmasına uyulmasını gerektirir. Bunun sonucu olarak, yaptırımlar ve infaz aşağılayıcı nitelikte olmamalıdır. Hukuk devleti herkese etkili, erişilebilir yargısal korunma sağlamaktadır.