Memur Ceza Hukuku

Memurlara verilen disiplin cezaları 657 Sayılı Devlet Memurları kanunun 124. Maddesinin son fıkrasında tanımlanmıştır. Devlet memurları, hiyerarşik bir yapı içerisinde aldıkları emir ve talimatlara uygun davranarak kamu görevlerini yerine getirmekle sorumludurlar. 

Disiplin cezası gerektiren durumlar kendi içinde çeşitlilik gösterir. Devlet memurunun eyleminin ağırlığına göre, kınama, uyarma, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma gibi disiplin suçları verilebilir. Bu ceza türlerini tek tek incelemek gerekirse:

1. Uyarma, bu cezaların içerisinde en hafif olanıdır. Uyarma cezasında, devlet memuruna, daha dikkatli olması gerektiği, görev başında iken hal ve hareketlerine dikkat etmesi gerektiği yazılı olarak bildirilir.
2. Kınama, yine yazılı olarak bildirilmesi gereken bir ceza türüdür. Davranış ve görevinde kusurlu olan memur, hatasını tekrarlaması durumunda ikinci kez uyarma cezasını gerektiren bir fiil işlemesi durumunda, kınama cezası verilir. Hangi eylemin kınama cezasını beraberinde getirdiği ise DMK!nın 125. Maddesinde belirtilmiştir.
3. Aylıktan kesme cezası, memurun brüt aylığı üzerinden hesaplanır. Brüt aylık üzerinden 1/8-1/30 arasında ücret kesintisi yapılır. Bu kesinti oranı yapılan hatanın, fiilin derecesine göre değişir. Bu oran disiplin amirleri tarafından belirlenir. Aylıktan kesme cezası, tekerrür süresi içerisinde ikinci kez kınama cezası alan memurlara verilir. Aylıktan kesmeyi gerektiren durumlar DMK’nın 125. Maddesinde belirtilmiştir.
4. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, 1-3 yıllığına memurun kademesinin ilerlemesinin durdurulmasını gerektiren cezadır. Memurun bağlı olduğu kurumda yer alan disiplin kurulu tarafından verilen bir karar olan ‘kademe ilerlemesinin durdurulması’ DMK’nın 125. Maddesinde belirtilmiştir.
5. Devlet memurluğundan çıkarma cezası alan bir memur, bir daha atanmamak üzere devlet memurluğundan çıkarılır. Bu ceza, disiplin amirlerinin talebi üzerine, memurun bağlı olduğu kurumun yüksek disiplin kurulu tarafından verilecek kararı ile mümkün olabilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası gerektiren durumlar DMK’nın 25. Maddesinde açıklanmıştır.

1. Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak,
2. Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terketmek,
3. Kurumca belirlenen tasurruf tedbirlerine riayet etmemek,
4. Usulsüz müracaat veya şikayette bulunmak,
5. Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,
6. Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,
7. Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,
8. Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak.

1. Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak,
2. Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,
3. Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
4. Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
5. Devlete ait resmi araç,gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,
6. Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
7. İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,
8. İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
9. Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak,
10. Verilen emirlere itiraz etmek,
11. Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,
12. Kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak.
13. Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek.

1. Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak,
2. Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek,
3. Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak,
4. Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak,
5. Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek,
6. Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak,
7. İkamet ettiği ilin hudutlarını izinsiz terketmek,
8. Toplu müracaat veya şikayet etmek,
9. Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
10. Yasaklanmış her türlü yayını görev mahallinde bulundurmak.

1. Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek,
2. Özürsüz ve kesintisiz 3 - 9 gün göreve gelmemek,
3. Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak,
4. Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak,
5. Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz kullanmak veya kullandırmak,
6. Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek,
7. Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak,
8. Görevin yerine getirilmesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı yapmak, kişilerin yarar veya zararını hedef tutan davranışlarda bulunmak,
9. Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak,
10. Açıklanması yasaklanan bilgileri açıklamak,
11. Amirine, maiyetindekilere, iş arkadaşları veya iş sahiplerine hakarette bulunmak veya bunları tehdit etmek,
12. Diplomatik statüsünden yararlanmak suretiyle yurt dışında, haklı bir sebep göstermeksizin ödeme kabiliyetinin üstünde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir sebebe dayanmaksızın borcunu ödemeden yurda dönmek,
13. Verilen görev ve emirleri kasten yapmamak,
14. Herhangi bir siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak.

Kademe ilerlemesinin durdurulması ile ilgili belirtilmesi gereken önemli bir husus var ki oda Öğrenim durumları nedeniyle yükselebilecekleri kadroların son kademelerinde bulunan Devlet memurlarının, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilmesini gerektiren hallerde, brüt aylıklarının 1/4’ü - 1/2’si kadarı kesilir ve tekerrüründe görevlerine son verilir.

1. İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükün ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak,
2. Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek,
3. Siyasi partiye girmek,
4. Özürsüz olarak (1) bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek,
5. Savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak,
6. Amirine ve maiyetindekilere fiili tecavüzde bulunmak,
7. Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak,
8. Yetki almadan gizli bilgileri açıklamak,
9. Siyasi ve ideolojik eylemlerden arananları görev mahallinde gizlemek,
10. Yurt dışında Devletin itibarını düşürecek veya görev haysiyetini zedeleyecek tutum ve davranışlarda bulunmak,
11. 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanuna aykırı fiilleri işlemek.

Memura verilen disiplin cezaları, her soruşturmada olduğu gibi, memurun ceza gerektiren eylemi işlediği hususunda bir araştırma gerektirir. Eylemin işlendiğine dair kanaat oluştuğunda memurun özlük dosyasına işlenip  hukuki bir anlam ifade edebilmesi için soruşturma ya da kovuşturma aşamalarının tamamlanması gereklidir. Soruşturmanın ilk adımı disiplin suçu iddiasının öğrenilmesi ile başlar. Bir soruşturma açılmasına gerek olan fiil yeteri kadar şüphe uyandırıyorsa soruşturma başlatılabilir. Örneğin, kurum içinde yayılan söylentiler ya da basına yansımış bir haber, disiplin amirinin soruşturma açması için yeterlidir. 

Başlatılan soruşturmanın ardından, disiplin amiri kurum içinden uygun bir görevliyi soruşturmacı olarak tayin eder. Soruşturma sürecini yöneten görevli, konu ile ilgili bir dosya hazırlar. Hakkında işlem yapılan memurun yazılı savunmasını vermesi için en az yedi günlük bir süresi vardır. Bu yedi günlük süre içerisinde memur, savunma vermezse, savunma hakkından vazgeçtiği sayılarak, soruşturmaya devam edilir. Savunma hakkı anayasal bir haktır. Bu nedenle usulüne uygun bir şekilde savunması alınmayan memur hakkında verilecek disiplin cezaları iptal edilebilir. 

İlgili memurun soruşturma konusu eylemi ile alakalı, evrakların talep edilmesi, tanık ya da tanıkların dinlenmesi, ifadelerin alınması, keşif yapılması ile için bağlantılı kurumlardan belge incelemesi yapılır. Soruşturma işlemlerini yapan görevli sürecin tamamlanması ile dosyayı disiplin amirine bildirir. Dosya 15 gün içerisinde disiplin kuruluna tevdi edilir. Disiplin kurulu da 30 gün içerisinde kararını bildirir. Eğer fiil meslekten çıkarmayı gerektiriyorsa, dosya memurun bağlı olduğu kurumun yüksek disiplin kuruluna gönderilir. Yüksek disiplin kurulu da 6 ay içerisinde kararını bildirmek zorundadır. 

Memurun işlediği fiil, uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiriyorsa, fiilin işlenmesinden itibaren 1 ay içerisinde soruşturulmanın başlaması gerekir. Bu süre içerisinde soruşturma başlatılmazsa disiplin amirinin soruşturma başlatma yetkisi sona erer. 

Memurluktan çıkarma gerektiren cezalarda ise soruşturmanın başlatılması için zamanaşımı süresi 6 ay olarak belirlenmiştir. Eğer cezaya bakılmaksızın, fiil işlendikten itibaren 2 yıl içerisinde disiplin cezası verilmezse, bu tarihten itibaren ilgili makamların yetkisi sona erer.

Disiplin cezalarının tamamına karşı iptal davası açılabilir. 2010 yılında yapılan anayasa değişikliği ile birlikte disiplin cezalarının tamamına karşı yargı yolu açılmıştır