Şikayet Hakkı Nedir?

Şikayet hakkı bir suçun soruşturma veya kovuşturma yapılabilmesi için suçtan zarar gören kişiye veya mağdura tanınan kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Şikayet için hak düşürücü bir süre olabileceği gibi şikayetten vazgeçmek de mümkündür. 

Şikayet mercileri 5271 sayılı CMK’nın 158. maddesinde belirtilmiştir. 

1. Suça ilişkin ihbar veya şikayet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.
2. Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
3. Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.
4. Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

Şikayet hakkı, polis, jandarma veya savcılığa beyanda bulunup müşteki ifade tutanağı düzenlenmesiyle kullanılabileceği gibi, savcılığa veya mahkemeye yazılı bir şikayet dilekçesi verilerek de kullanılabilir. Şikayet dilekçesi, şikayet eden kişinin kimlik bilgilerini, adresini, iletişim bilgilerini ve şikayete konu olayın açık bir şekilde anlatımını içermelidir. Şikayet dilekçesinin elle veya bilgisayarda yazılmış olmasının hiçbir önemi yoktur, önemli olan şikayet konusu olayın müşteki tarafından açıkça anlatılmış olmasıdır. İhbar veya şikâyet yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak da yapılabilir.

1. Suça ilişkin ihbar veya şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.
2. Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
3. Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.
4. Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
5. İhbar veya şikâyet yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilir.
6. (Ek: 15/8/2017-KHK-694/145 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7078/140 md.) İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173 üncü maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.
7. Yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçu şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması halinde; mağdur açıkça şikâyetten vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında bazı suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi iken bazı suçlarda şikayet aranmaksızın soruşturma ve kovuşturma yapılabilmektedir. Şikayete bağlı suçlarda şikayet hakkı hak düşürücü süreye tabidir. Bu süre hak düşürücü bir süre olup, hak sahibi tarafından fiilin ve failin kim olduğunun bilindiği veya öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içerisinde kullanılmalıdır. 6 aylık hak düşürücü sürenin dolması halinde hak sahibinin şikayet hakkı sona erecektir. 

Şikayetten vazgeçme, şikayette bulunan mağdur veya müştekinin şikayetini geri almasıdır. Şikayetten vazgeçme kararın kesinleşmesinden önceye kadar kullanılabilen bir hak olup kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Şikayetten vazgeçmenin hangi aşamada yapıldığının önemi vardır. Şikayetten vazgeçme şikayete tabi suçlarda, soruşturmayı sona erdiren, kovuşturma aşamasına geçilip ceza davası açılmışsa davanın düşmesine yol açan bir işlemdir.

Şikayet başvurusu, kolluk, savcılık ve mahkeme gibi yargı organları ile kaymakamlık veya valilik gibi idari organlara yapılabilir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda şikayetten vazgeçmenin ne şekilde yapılacağı ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Şikayetten açıkça vazgeçme Cumhuriyet savcılığı ve Mahkeme veya hakim gibi yargı organları huzurunda olabileceği gibi, zabıta makamları veya noter gibi makamlar huzurunda da olabilir. Burada önemli olan nokta, şikayetten vazgeçme hakkını kullanan müşteki beyanının ispatlanmasıdır. Kanunun aradığı husus, şikayetten vazgeçme iradesinin şüpheye yer vermeyecek bir şekilde ispatlanmasıdır.

1. Basit Kasten Yaralama (m. 86/2),
2. TCK md. 86/2 kapsamında kalan kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi (m. 88).
3. Taksirle Yaralama Suçu (m. 89/1-2-3-4). Bilinçli taksirle TCK 89/1 çerçevesinde işlenen yaralama suçu şikayete tabidir, ancak diğer fıkralar için şikayete bağlı değildir.
4. Cinsel saldırı Suçu (m. 102/1 ve 102/2-ikinci cümle).
5. Reşit Olmayanla Cinsel İlişkiye Girme Suçu (m.104/1).
6. Cinsel Taciz Suçu (m. 105/1).
7. Tehdit Suçu (m. 106/1 ikinci cümle).
8. Konut dokunulmazlığının ihlali Suçu (m. 116/1-2-4).
9. İş ve Çalışma hürriyetinin ihlali suçu (m.117/1).
10. Kişilerin huzur ve sükunu bozma suçu (m. 123/1).
11. Hakaret suçu (m. 125/1, 2, 3). Kamu görevlisine karşı görevinden İşlenen hakaret suçu veya cumhurbaşkanına hakaret suçu şikayete tabi değildir.
12. Kişinin Hatırasına karşı hakaret suçu (m. 130/1,2). Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hatırasına hakaret suçunun takibi şikayete bağlı değildir.
13. Haberleşmenin gizliliğinin İhlali Suçu(m. 132/1, 2, 3).
14. Kişiler arasındaki konuşmanın dinlenmesi ve kaydan alınması suçu (m. 133/1, 2, 3).
15. Özel hayatın gizliliğinin ihlali suçu(m. 134/1, 2).
16. Hırsızlık Suçu (m. 141) ve Nitelikli hırsızlık suçu (m. 142/1, 2, 3) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlı suçlardandır. Diğer tüm hallerin takibi şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur. Hırsızlık suçlarında daha az cezayı gerektiren haller de şikayete tabidir (m. 144/1).
17. Kullanma hırsızlığı suçu (m. 146/1).
18. Mala zarar verme Suçu (m. 151/1, 2). Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri de (m. 152/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişilerin zararına işlendiği takdirde de takibi şikayete tabi suçlardandır.
19. Güveni Kötüye Kullanma Suçu (m. 155/1).
20. Bedelsiz Senedin Kullanılması Suçu (m.156/1).
21. Dolandırıcılık Suçu (m. 157/1) ve Nitelikli dolandırıcılık suçunun (m. 158/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenmesi halinde takibi şikayete bağlıdır.
22. Hileli İflas Suçu (m. 161/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlı olan suçlardandır.
23. Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu (m.165/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır.
24. Çocuğun kaçırılması ve alıkonması suçu(madde 234/3).

AV. AHMET KEREM AYDİN